Thuật ngữ ‘siêu thực phẩm’ được sử dụng để xác định các mặt hàng thực phẩm có hàm lượng cao các chất dinh dưỡng (chất chống oxy hóa, vitamin hoặc khoáng chất) và các lợi ích khác cho sức khỏe. Tuy nhiên, bằng chứng khoa học chứng minh lợi ích thực sự của những thực phẩm này thường không đủ sức thuyết phục.
Siêu thực phẩm là gì?
Hiện nay, siêu thực phẩm chưa có định nghĩa khoa học được chấp thuận. Thực phẩm được gắn nhãn là ‘siêu thực phẩm’ khi chúng được cho là cung cấp nhiều lợi ích sức khỏe đồng thời hoặc giúp ngăn ngừa bệnh tật.
Siêu thực phẩm trở nên phổ biến vào đầu thế kỷ 20 khi công ty United Fruit sử dụng thuật ngữ này như một chiến lược tiếp thị. Công ty này tích cực tiếp thị những lợi ích sức khỏe của chuối. Họ khuyến khích mọi người bổ sung những loại trái cây này vào bữa ăn hàng ngày vì chúng rẻ, dễ kiếm, bổ dưỡng, dễ tiêu hóa, và có thể dùng ở dạng nấu chín lẫn tươi sống.
Sau đó, giả thuyết cho rằng chuối là một loại siêu thực phẩm trở nên phổ biến hơn khi các bác sĩ bắt đầu sử dụng loại quả này để điều trị một số bệnh như celiac (không dung nạp Gluten) và tiểu đường. Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ cũng xác nhận chuối là thực phẩm có thể dung nạp hàng ngày.
Nghiên cứu chỉ ra rằng, một khi thực phẩm được dán nhãn ‘siêu thực phẩm’ nó sẽ lập tức trở thành ‘siêu bán hàng’. Điều này đặt ra câu hỏi là liệu những siêu thực phẩm này có thực sự mang lại lợi ích dinh dưỡng tối ưu hơn hay chỉ là một nhãn mác được ngành công nghiệp thực phẩm sử dụng để tối đa lợi nhuận.
Làm thế nào để làm phong phú chế độ ăn uống hằng ngày của chúng ta với các siêu thực phẩm?
Khi lựa chọn các chất dinh dưỡng tốt nhất cho chế độ ăn uống, điều quan trọng cần nhớ là không có thực phẩm nào cung cấp đủ tất cả các chất dinh dưỡng cần thiết cho cuộc sống khỏe mạnh. Việc quá tập trung vào siêu thực phẩm có thể đánh lừa và đánh lạc hướng người dùng khỏi những loại thực phẩm lành mạnh khác.
Theo Hướng dẫn về Chế độ ăn uống của Hoa Kỳ (2015 – 2020), để có một chế độ ăn uống lành mạnh, người dùng nên cung cấp cho cơ thể các chất dinh dưỡng thiết yếu từ nhiều nhóm thực phẩm, đồng thời chú ý đến lượng calo. Một số chế độ ăn, như chế độ ăn Địa Trung Hải (Mediterranean diet) đã cho thấy những lợi ích đáng kể trong việc giảm nguy cơ mắc các bệnh mãn tính.
Mặc dù hầu hết các siêu thực phẩm đều được thổi phồng quá mức, lợi ích sức khỏe của một số thực phẩm trong nhóm này phải được công nhận. Danh sách này bao gồm:
- Quả mọng – có nhiều chất xơ, chất chống oxy hóa và chất dinh dưỡng chống lại bệnh tật.
- Cá – là một nguồn cung cấp protein và axit béo omega-3, rất tốt cho hệ tim mạch.
- Các loại rau xanh – chứa nhiều chất xơ, vitamin A, vitamin C, canxi và các chất phytochemical có hoạt tính sinh học.
- Các loại hạt – chẳng hạn như hạt phỉ, hạt điều, hồ đào, hạnh nhân và quả óc chó, là những nguồn cung cấp protein và axit béo không bão hòa đơn rất tốt cho tim mạch.
- Dầu ô liu – là một nguồn cung cấp vitamin E, polyphenol và axit béo không bão hòa đơn.
- Ngũ cốc nguyên hạt – là nguồn cung cấp chất xơ hòa tan và không hòa tan, vitamin B, khoáng chất và các chất phytochemical có hoạt tính sinh học.
- Sữa chua – chứa nhiều canxi, protein và lợi khuẩn (probiotics).
- Các loại đậu (như đậu tây, đậu nành và đậu Hà Lan) – cung cấp protein thực vật, chất xơ và folate.
Thuật ngữ ‘siêu thực phẩm’ được chứng minh như thế nào?
Một số nghiên cứu đã đánh giá lợi ích sức khỏe của siêu thực phẩm. Các peptide mang hoạt tính sinh học có trong các loại cây lương thực khác nhau. Ngô, đậu, rau dền, hạt diêm mạch và hạt Chia được biết đến với nhiều đặc tính tốt như giúp ổn định huyết áp, chống cholesterol, kháng viêm, chống ung thư và chống oxy hóa. Do đó, những thực phẩm này được coi là ‘siêu thực phẩm’ và thường được kết hợp vào nhiều công thức chế biến.
Ngược lại, một số nghiên cứu cũng chỉ ra rằng siêu thực phẩm thường bị lạm dụng, trong khi những bằng chứng khoa học khẳng định khả năng ngăn ngừa bệnh tật của một vài trong số chúng lại không nhất quán, không đủ sức thuyết phục.
Điều quan trọng là, khi tiêu thụ thực phẩm được dán nhãn ‘siêu thực phẩm”, cần kiểm tra kỹ lưỡng hàm lượng chất dinh dưỡng của nó. Nếu mắc một chứng rối loạn cụ nào đó và đang dùng thuốc điều trị, bạn nên thảo luận về chế độ ăn uống với bác sĩ. Ví dụ, nếu bạn đang dùng thuốc để ngăn ngừa đông máu, không nên ăn quá nhiều rau xanh. Những loại rau này rất giàu vitamin K, đóng vai trò thiết yếu trong quá trình đông máu, và do đó, có thể làm mất tác dụng của thuốc nếu ăn nhiều.
Tóm lại, có thể khẳng định rằng một số thực phẩm được dán nhãn ‘siêu thực phẩm’ có khả năng mang lại lợi ích cho sức khỏe nếu được tiêu thụ đúng liều lượng, cùng với các loại thực phẩm bổ dưỡng khác. Người tiêu dùng nên nhớ rằng một chế độ ăn lành mạnh không nên chỉ bao gồm siêu thực phẩm. Nói cách khác, siêu thực phẩm nên được sử dụng như một phần của chế độ ăn uống lành mạnh và cân bằng.
Bản quyền bài viết thuộc về đội ngũ Science Vietnam. Vui lòng để lại nguồn và link bài viết khi sao chép.